Vandaag de dag groeit het bewustzijn van de belangrijke rol die bijen spelen wat betreft het bestuiven van bloemen voor het voortbestaan van inheemse plantensoorten en het garanderen van een goede opbrengst van landbouwgewassen. Een bijeffect van de belangrijke rol die honingbijen spelen bij de bestuiving is de productie van honing en andere producten uit de bijenkast.
In Yambata, een dorp in de valleien van de Andes in Bolivia zijn in 2018 de Stichting Ontwikkel Bolivia, haar Boliviaanse partnerorganisatie Tierragua en de lokale Vereniging van Ecologische Boeren in het Stroomgebied van de rivier Caine (APECC) gestart met een pilotproject voor bijenteelt.
Uit dit pilotproject kwam een honingbijenproject voort, dat werd gefinancierd door de Rotary Foundation. Tussen 2020 en 2024 werd het project uitgevoerd door de Rotary Club Concordia uit Cochabamba. In totaal werden 40 bijenvolken geïntroduceerd bij begunstigde inwoners uit Yambata en Cala Cala, een dorpsgemeenschap in hetzelfde district. De introductie van de bijen verliep succesvol en inmiddels zijn er zo’n 10 nieuwe imkers actief.
De bijenhoning uit Yambata en omgeving is van hoge kwaliteit. Doordat er nauwelijks tot geen bestrijdingsmiddelen worden gebruikt in de landbouw kan de honing als ecologisch aangemerkt worden. De imkers gebruiken de honing tot nu toe voornamelijk voor eigen consumptie.
In Yambata werd bovendien ruimte vrijgemaakt in het verzamelcentrum van APECC voor een laboratorium om producten uit de bijenkast te verwerken, echter het laboratorium wordt nog niet veel gebruikt door de begunstigden.
Uit evaluatie van de huidige situatie is een voorstel voor een vervolgproject voortgekomen met de volgende doelen:
- De honingproductie verhogen door middel van de aanleg van tuinen met drachtplanten voor honingbijen.
- Diversifiëren van producten uit de bijenkast te weten: stuifmeel en propolis.
Om deze doelen te bereiken is aanvullende technische assistentie nodig.
De ervaringen met de participatie van de begunstigeden in het honingbijenproject leert dat de scholieren van de educatieve eenheid potentiële imkers zijn. Verschillende scholieren zijn de kinderen van de begunstigden van het project.
In eerste instantie leeft vaak het idee dat bijen gevaarlijk zijn voor kinderen, omdat ze kunnen steken en angst oproepen. In de praktijk blijkt echter dat kinderen juist onbevangen en nieuwsgierig zijn naar deze kleine insecten.
Door de scholieren bij het project te betrekken kunnen de scholieren kennis maken met het belang van bestuivers zoals de honingbij en het beschermen van hun leefomgeving.
Door het installeren van bijenkasten bij de school in Yambata en bij eventuele andere educatieve eenheden in het district Yambata zullen de levende bijen een hoofdrol spelen in het natuur-en milieuonderwijs.
De productie van eigen honing zal de kwaliteit van het schoolontbijt verbeteren.
Om de honing na de oogst te verwerken kunnen de scholieren het laboratorium in het verzamelcentrum gebruiken. Het verzamelcentrum staat naast de school en is makkelijk bereikbaar voor de scholieren. Ook kunnen de kinderen leren andere producten uit de bijenkast te verwerken zoals stuifmeel en propolis.
Op deze manier kan het laboratorium effectiever worden gebruikt. Verder is het belangrijk te vermelden dat met het introduceren van bijenkasten een specifieke imkeropleiding opgezet kan worden in het kader van de overgang naar technisch-humanistisch onderwijs (nieuwe wet).
Het idee om de scholieren te betrekken in het honingbijenproject stimuleerde GOVOS om de plaatsing van twee bijenvolken mogelijk te maken. De kasten zijn inmiddels gereed en zullen in overleg met de schoolleiding en het projectcomité worden overgedragen.
Het kan niet blijven bij het simpelweg overhandigen van de bijenkasten. De bijen zullen verzorgd moeten worden en naast de scholieren zal een leerkracht, ouder of ander personeel opgeleid moeten worden tot imker. Daarnaast zijn er nog verschillende benodigdheden zoals imkerpakken en gereedschappen.
Ligging van Yambata en de educatieve eenheid van Yambata
Yambata ligt in de gemeente Toro Toro in de provincie Charcas in het noorden van Potosí, Bolivia. De gemeente Toro Toro grenst aan de gemeente Acacio in de provincie Bilbao.
De ligging op de grens van provincies en departementen zorgt voor beperkte financiering voor deze gemeenschappen. De reisafstand tussen Cochabamba en Yambata bedraagt circa 5 á 6 uur (136 km). De wegeninfrastructuur is de afgelopen jaren verbeterd. De weg tussen Cochabamba en Toro Toro is geasfalteerd, maar de weg van Toro Toro naar Yambata en de route van Ansaldo via de Caine-rivier naar Acacio blijven voorlopig nog onverhard.
Educatieve eenheid Yambata
In 1952 werd in Yambata een school met drie leraren opgericht. De school groeide in de loop der jaren, met meer leerlingen en meer leraren, en in 1974 werd het een schoolcomplex genaamd de Educatieve eenheid Yambata. In de beginjaren bood de school alleen basisonderwijs en de eerste jaren van de middelbare school aan. In 2010 werd een nieuw gebouw neergezet en een internaat geopend.
Momenteel telt de onderwijseenheid 73 leerlingen, van wie er 40 op het internaat wonen.
De leerlingen komen uit Yambata en verschillende nabijgelegen gemeenschappen, zoals Llallawani, Tunasani, Cala Cala, Ovejería, Yuncuma en andere.
Deze gemeenschappen worden gekenmerkt door extreme armoede. Ze wonen over het algemeen in adobehuizen met traditionele kleiovens. De ouders zijn afhankelijk van landbouw op droge gronden en bezitten vaak geen land, maar werken parttime voor landeigenaren. Ze overleven door ruilhandel en goederenuitwisseling. Sommigen worden gedwongen om betere economische omstandigheden te zoeken in de steden Cochabamba, Chapare of Santa Cruz. De dorpsgemeenschap Yambata telt rond de duizend inwoners.
Het idee is dat met het meegeven van een opleiding tot imker er mogelijkheden gecreëerd worden om in het gebied te blijven wonen.
Bolivia, 5 november 2025
Door Marlies Veenstra
